Transgenderkinderen herkennen zich niet in hun geslacht. Het zijn jongens die zich een meisje voelen, of meisjes die zich een jongen voelen. Jezelf zijn is voor volwassen transgenders al een keiharde strijd. Voor kinderen is het zo mogelijk nog lastiger.
Sinds een jaar of twee gaat de elfjarige Isabelle als meisje door het leven. Het omslagpunt kwam toen ze haar ouders vertelde dat ze geen toekomst voor zichzelf zag. Deze uitspraak nam alle verwarring weg bij haar ouders. Zij realiseerden zich dat ze maar één taak hadden: Isabelle helpen een toekomst te creëren waarin zij wél zou kunnen en willen leven. Ook voor transmeisje Jamie voelde het iedere dag als een worsteling om zich als ‘jongen’ te verkleden voor school. Ze was nog maar zeven jaar oud toen ze haar ouders vertelde dat ze niet meer wilde leven. Net als bij de ouders van Isabelle maakte deze uitspraak de situatie voor haar ouders simpel. Ze willen simpelweg dat hun kind gelukkig wordt. Dat lijkt de goede kant op te gaan, zoals te zien is in de aangrijpende documentaire Being Me van omroep ABC Australia. Langzaamaan veranderen de levens van de meisjes. Ze krijgen meer steun van de omgeving, ontwikkelen vriendschappen en hebben eindelijk echt plezier in hun dagelijks leven. Naast het verhaal van Isabelle en Jamie vertelt onderzoeksjournalist Janine Cohen in de documentaire de aangrijpende verhalen van een aantal andere kinderen die worstelen met hun geslacht.
‘Het begrip voor het fenomeen transgenderkinderen neemt de laatste jaren in rap tempo toe’
Desastreuze gevolgen
Voor buitenstaanders is het bijna onmogelijk te bevatten. Een lichaam dat de eigen identiteit weerspreekt. Transgenderkinderen herkennen zich niet in hun geslacht. Het zijn jongens die zich een meisje voelen, en meisjes die zich een jongen voelen. Waar het voor volwassen transgenders al een keiharde strijd is om zichzelf te zijn, is dit voor kinderen zo mogelijk nog lastiger. Maar al te snel wordt een ongewone uiting van geslachtsidentiteit bij kinderen gezien als verwarring, of zelfs geestelijke instabiliteit. Gelukkig neemt het begrip voor het fenomeen de laatste jaren in rap tempo toe en wordt de transgenderidentiteit, het geslacht waarmee transgenders zich éigenlijk identificeren, als de echte identiteit gezien in plaats van als een psychische aandoening. De gevolgen van een gebrek aan erkenning kunnen namelijk desastreus zijn en zowel kinderen als volwassenen diep ongelukkig maken, zoals ook blijkt uit de verhalen van Isabelle en Jamie. De zelfmoordcijfers onder transgenderkinderen die geen behandeling krijgen zijn extreem hoog. Dit geldt ook voor het aantal kinderen dat aan zelfmutilatie doet.
‘Van geslacht veranderen is een lange weg die enorm veel moed van de kinderen vergt’
Enorm veel moed
Van geslacht veranderen is een lange weg die enorm veel moed van de kinderen vergt. Maar zoals Isabelle zelf zegt: ‘If you’re not going to be yourself, you’re going to be miserable your whole life.’ Hoe eerder wordt begonnen met een hormoonbehandeling, hoe groter de kans is dat deze optimaal aanslaat. Jong volwassenen die zijn behandeld zijn daardoor qua uiterlijk zelden te herkennen als transgenders. Toch wordt daarmee nooit gestart voordat de puberteit achter de rug is. In die periode kan de identificatie met een bepaald geslacht nog veranderen. Er zijn gevallen bekend van kinderen die zich op jonge leeftijd transgender voelden, maar zich later wél met hun biologische geslacht bleken te identificeren. ‘Soms blijft het bij praten, legt Kinderpsychiater Karlien Dhondt van het Universitair Ziekenhuis Gent uit. ‘En als de onzekerheid aanhoudt, kan eventueel ook in het tweede stadium van de puberteit worden begonnen met medicijnen die de geslachtsontwikkeling afremmen.’ De mannelijke ofwel vrouwelijke ontwikkeling remmen, geeft een kind rustig de tijd om na te denken over zijn of haar identiteit. En deze behandeling blijft omkeerbaar. Mocht de puber in het vijftiende of zestiende levensjaar tóch willen afzien van geslachtsverandering, dan maakt hij of zij alsnog de aangeboren geslachtsontwikkeling door. En anders kan de hormoonbehandeling worden ingezet. Om er zeker van te zijn dat de vrouwelijke identiteit bij Isabelle past, wordt ze door maar liefst vijf medische specialisten onderzocht. Hierna komt ze in een langdurig proces terecht waarin langzaam maar zeker haar ware identiteit wordt gerealiseerd.
‘Er is nog een slag te winnen: de vraag naar behandeling is groter dan het aanbod’
Positieve verhalen
In 2003 meldde slechts één kind zich aan bij de Australische kliniek waar Isabelle in behandeling is. Dit jaar hebben al meer dan 100 kinderen de weg naar de kliniek weten te vinden. Een vergelijkbare toename van aanmeldingen zie je ook in Amerika en Europa. Kinderpsychiater Karlien Dhondt veronderstelt dat dit niet is omdat de gevoelens vaker voorkomen, maar omdat het verschijnsel simpelweg bekender is geworden. Dat is onder meer te danken aan de media, want er verschijnen steeds meer positieve verhalen over transgenders. De kinderen in Being Me zeggen zich hierdoor gesterkt te voelen. Het maakt het makkelijker voor hen om hun gevoelens te duiden. Het kan niet genoeg benadrukt worden hoe belangrijk het is dat ouders hun kinderen serieus nemen. Er is echter nog een slag te winnen: de vraag naar behandeling is groter dan het aanbod. Om transgenderkinderen te kunnen helpen moet eerst een diagnose worden gesteld in een team waarin meerdere specialisten, waaronder een kinderpsychiater, zitting hebben. Helaas is nergens genoeg capaciteit om aan de vraag te voldoen. Karlien Dhondt wijt dit vooral aan geldgebrek. Dit maakt voor ouders met een transgenderkind de situatie extra moeilijk. Je weet dat er een oplossing is, maar je hebt er geen toegang toe omdat de klinieken overstromen met aanmeldingen. In Nederland is gelukkig een positieve trend te bespeuren. De wachtlijst voor kinderen bij de genderkliniek van het VUMC is al korter dan enkele jaren geleden. Volgens de stand van 1 januari 2016 is de wachttijd voor intake ongeveer 16 weken.
