Jennifer Lyon Bell: De kunst van vrouwvriendelijke pornografie

Vrouwvriendelijke porno rukt op. De eerste editie van het Holy Fuck Film Festival in Amsterdam dit voorjaar was een succes. Een ware triomf voor creatieve en artistieke pornofilms. Ook Silver Shoes, de meest recente film van Jennifer Lyon Bell, werd op het festival goed ontvangen. Tijd voor een indringend gesprek met de erotische filmregisseur over visie, tissues op de set en seksuele opwinding. Porno liefhebbers, het is tijd voor verandering!

Jennifer Lyon Bell (Boston, 1969) is een succesvolle Amerikaanse erotische filmregisseur en producer. Ze richtte productiemaatschappij Blue Artichoke Films op in Amsterdam en wint sindsdien de een na de andere prijs met haar artistieke, creatieve en alternatieve pornofilms. Het is haar positieve antwoord op wat gangbaar is in de pornoindustrie.

Je studeerde psychologie aan de Harvard University. Hoe werd je pornoregisseur?

‘Ik ben al mijn hele leven een filmgek, en als tiener keek ik al naar porno. Debbie Does Dallas Part Two was de eerste pornofilm die ik ooit zag. Het leek me toen geweldig om te kijken naar vrijende mensen. Het gekke was dat het absoluut niet leek op mijn eigen seksuele ervaringen die veel leuker en creatiever waren. Verre van zelfs! Ik werd niet blij van de gangbare pornofilms, maar er was toen niet veel anders en vrouwvriendelijkers op de markt. Dus besloot ik het zelf te maken.’

‘Je hoeft niet zelfverzekerd te zijn om goede seks te hebben’

Wat miste je in de pornofilms?

‘Expliciete seks met natuurlijk acterende mensen die zichtbaar en overtuigd opgewonden raken. Seks moet verleidelijk zijn en intimiteit en communicatie vind ik belangrijke elementen. Persoonlijk vind ik het belangrijk dat de seks ingebed is in een verhaal. De context moet duidelijk zijn. Wat ik probeer te doen in mijn films is alles te vangen – plezier, maar ook het taboe – op een sprankelende, geloofwaardige en aantrekkelijke manier. Ik wil begrijpen wat er tussen mensen gebeurt. Op deze manier krijgt een film ook een belangrijke educatieve lading: De manier waarop ieder van ons seks beleeft is fantastisch! Je hoeft niet per se zelfverzekerd te zijn om goede seks te hebben, en je hoeft je niet te schamen voor wat jij lekker vindt. Je bent prima zoals je bent.’

De bekende Nederlandse psychiater Bram Bakker zei eens: ‘Seks en liefde zijn van elkaar losgekoppeld en dat komt door porno.’ Ben jij het daarmee eens?

‘Absoluut niet. We zijn geneigd om porno te demoniseren, maar porno is niets anders dan de representatie van het proces van seksualiteit. Het is vrij makkelijk om naar porno te kijken en zeggen dat seks volledig is losgekoppeld van liefde of intimiteit.  Maar het is zeker mogelijk om die twee te combineren.  Dat heb ik laten zien in mijn film Skin. Like. Sun. die ik maakte met Murielle Scherre. We bedachten toen dat we het super opwindend vonden om met een stel te werken dat oprecht verliefd was en te zien wat voor effect dat zou hebben op porno. Dat is dus niet hetzelfde als een camera laten draaien. Je moet een idee hebben. Erover nadenken. Wat betekent het om verliefd te zijn en om je liefde via seks te uiten? Hoe kun je dat zo integer mogelijk weergeven? Het opvallende resultaat is porno en tegelijkertijd ook weer niet.’

‘De manier waarop ieder van ons seks beleeft is fantastisch!’

Waarom wordt porno volgens jou gedemoniseerd?

‘In onze westerse maatschappij gaan we nog steeds uit van de maagd-hoer tweedeling. Een vrouw is in die visie of een hoer of een maagd. We zouden als cultuur een stuk gezonder zijn als we zouden inzien dat deze tweedeling op niets is gebaseerd. Door een meer seks-positieve houding te omarmen zouden we meer waardering kunnen opbrengen voor het volstrekt gezonde lichamelijke plezier dat we met onze lichamen kunnen creëren. Dat betekent meer vrijheid voor zowel mannen als vrouwen.’

Moet je jouw visie op porno steeds uitleggen en verdedigen?

‘Keer op keer. Maar dat doe ik graag, want het levert ook iets op. Veel mensen reageren enthousiast en zijn positief omdat ze er bewust of onbewust ook over nadenken. Waarom ziet seks er in porno altijd hetzelfde uit? Waarom kan seks niet explicieter zijn in gangbare films? Ik denk dat veel mensen opgelucht zijn als blijkt dat expliciete seks ook op een andere manier getoond kan worden.’

Silver Shoes - Jennifer Lyon Bell

Hoe kwam je op de naam Blue Artichoke voor jouw productiemaatschappij?

‘Artichokken waren eeuwenlang verboden in Europa voor vrouwen. Men dacht dat ze er te opgewonden van zouden raken en daardoor oncontroleerbaar. Het is een symbool voor vrouwelijke seksualiteit en plezier. En blauw is historisch de kleur van seksueel expliciet materiaal.  In Amerika gebruiken we de term ‘blue’ in erotische en pornofilms, dus het is een perfecte combinatie met de artichokken!’

Wat is de essentie van jouw regie?

‘Creativiteit en spontaniteit zijn mijn uitgangspunten, dus ik vertel de acteurs niet wat ze moeten doen. De keerzijde is dat echte seksuele opwinding meer tijd en geld kost om te filmen. De shoot kan zomaar veel langer duren, we hebben soms meer pauzes nodig. Het betekent vooral dat ik heel veel tijd stop in het casten. Ik wil dat de acteurs hun seksuele voorkeur kunnen inzetten en er ook van kunnen genieten. Alleen in die context kunnen ze spontaan zijn. Dat is de essentie voor mij.’

Zonder context, geen film?

‘Ik vind de emotionele context het allerbelangrijkst. Als ik naar films kijk met alleen seks, dan kan ik er niet volop van genieten. Ook al zijn het de mooiste mensen van de wereld, ook al is de seks orgastisch en goddelijk. Ik heb geen behoefte aan een ingewikkeld lang verhaal, maar ik moet wel kunnen begrijpen waarom die mensen bij elkaar willen zijn.’

Maak je ook ongemakkelijke momenten mee tijdens het filmen?

‘Heel veel zelfs. Maar als je naar mijn films kijkt, dan zie je dat ik die ook koester. Ik houd van ongemakkelijke zaken. Die belanden bij mij in ieder geval niet in de prullenbak in de montage. Ik vind dat juist deze momenten alles nog opwindender maken. Een vreemd moment was bijvoorbeeld de eerste keer dat ik op mijn knieën zat om naar het schaamhaar te kijken van een actrice om te beoordelen of het de goede lengte had. Het voelde best vreemd, maar ik vond het ook een mooi moment.’

Het heeft je nooit weerhouden om verder te gaan?

‘Nooit. Ik was een keer in Engeland voor opnames waarin mannen aan het masturberen waren. Overal lagen gebruikte tissues en toen realiseerde ik me: ik ben de regisseur, en het is mijn taak om ze op te rapen. Dat voelde even een beetje vreemd. Maar toen dacht ik: nee. Dit is een eer. Deze mensen komen naar mij toe om zichzelf te geven. Het minste wat ik kan doen is opruimen.’

‘je hoeft je niet te schamen voor wat jij lekker vindt’

Wat is jouw ultieme doel als regisseur?

‘Als ik ook maar een klein aandeel zou kunnen hebben in het creëren van een bredere sociale beweging om de houding te verbeteren ten opzichte van vrouwelijke seksualiteit, dan zou ik heel dankbaar zijn. Ik ben een overtuigd seks-positieve feminist. Porno zie ik als één van de middelen om seksueel bewustzijn te creëren. Maar het gaat ook om kennis over ons lichaam en onze gevoelens. Mijn films zijn portretten van seksualiteit op een gezonde, maar ook een leuke manier. Mijn talent is dat ik de vonk die overspringt in de seksuele communicatie tussen twee mensen, kan vangen. En dat ook nog op een verrassende manier.’

Hoe zie jij de toekomst?

‘Dit is pas het begin van alles wat nog mogelijk is. Ik denk dat de hype rondom Fifty Shades of Grey mijn fascinatie voor pro-kink heeft versterkt. In onze cultuur denken veel mensen dat het of softe vanilleseks is, of totaal kinky. Net zo zwart-wit als in die tweedeling tussen maagd en hoer. Maar uiteindelijk gaat het er gewoon om dat je plezier hebt met een andere persoon.’

Wat vond je van Fifty Shades Of Grey?

‘Ik was heel blij dat het boek over BDSM (Bondage, Discipline, Sadisme, Masochisme, red.) zo populair werd. Dit is nog steeds een onderwerp met een groot stigma. Ontzettend goed dat zoveel vrouwen het kopen. Maar toen ik het las, was ik diep teleurgesteld. Wat een onrealistische voorstelling van zaken. Erg jammer. Gelukkig was de film beter dan het boek.’

‘De magie van mijn films: laten zien dat twee mensen communiceren met hun lichaam’

Hoe verklaar je de belangstelling van vrouwen voor porno en erotiek?

‘Ik denk dat series als Sex And The City hierin een grote rol spelen. Sex And The City heeft veel onderwerpen open gegooid, zoals het gebruik van vibrators. Dat was niet eerder op die manier gedaan. Het was revolutionair en verlichtend. Het bracht een dialoog op gang over seksualiteit. Sterker, het was het gesprek van de dag bij veel vrouwen. Zelfs mijn moeder sprak erover!’

Is er verschil tussen Europa en Amerika in de benadering van seksualiteit?

‘In Europa gaan mensen veel makkelijker om met hun lichaam. Organischer en natuurlijker. Hier is het heel normaal om naar de sauna te gaan. Veel Amerikanen zijn er nog nooit geweest. Het idee om jezelf de hele dag te verwennen, de sensatie op je huid te voelen van hitte en zweet, is absoluut niet Amerikaans. Dat geldt ook voor eten: Europeanen eten minder en besteden meer aandacht aan koken en voorbereiden. Volgens mij heeft dat ook te maken met een verschillende manier van seksualiteit beleven.’

Je wint de ene na de andere prijs. Wat is de magie van je films?

‘Het verhaal laten zien dat ontstaat tijdens de seks. Anders gezegd: laten zien dat twee mensen een conversatie hebben met hun lichamen. Dat veroorzaakt de vonk waardoor ze overtuigd samen kunnen spelen. En flirten! Een belangrijk deel van seks is communicatie. En ik vind het heerlijk om niet te weten wat er precies gaat gebeuren. Ik laat me verrassen. Zo gaat het toch ook in de realiteit?’

Jouw motto?

‘Goede porno is: je weet dat er iets gaat gebeuren, maar je weet niet precies wat en hoe. Magie!’