Lust, Verliefdheid en Verbondenheid: Waar is mijn lustvolle minnaar gebleven?

Helen Fisher beschrijft het in haar boeken prachtig: we kunnen ons diep verbonden voelen met onze partner, we voelen ons veilig en geliefd en toch missen we iets. Waarom voelen we die lust niet meer die we vroeger zo vanzelf voelden? Jaren geleden was alleen al zijn blik voldoende om op de keukentafel te belanden en nu ervaren we zijn toenadering soms zelfs als irritant. Waarom kunnen we wel geprikkeld raken van die leuke nieuwe collega, maar niet van onze eigen partner? Wat is er aan de hand?

Fischer beschrijft de drie circuits die betrokken zijn bij liefde. Het gaat om Lust, Verliefdheid en Verbondenheid. Die drie circuits hebben hun eigen hormonale en neuronale veranderingen en kunnen tegelijkertijd op verschillende mensen gericht zijn: diep verbonden met de een en lustvol met de ander. Dat is ingewikkeld, verwarrend en kunnen zelfs twijfels oproepen over het voortbestaan van je eigen relatie.

‘Verliefdheid stimuleert lust. Lust niet per se verliefdheid.’

Eerst over ‘Lust’. Grof gezegd kun je stellen dat het lust-circuit vooral met testosteron te maken heeft. Hoe meer testosteron, hoe seksueler je bent. Dit komt doordat testosteron van invloed is op de frequentie van erotische gedachten en fantasieën, op de gevoeligheid van de genitaliën en de gevoeligheid voor seksuele prikkels. Mannen hebben meer van dit goedje dan vrouwen, dat is dus bij voorbaat al niet helemaal eerlijk verdeeld. Vrouwen hebben er meer van tijdens hun ovulatie en tijdens perioden van verliefdheid. Dit lijkt dan ook een verklaring te kunnen zijn voor het feit dat er in het begin van relaties vaker seks is dan in het verloop ervan. Maar, let wel: seksuele lust kan (ook later in de relatie) worden opgewekt door een diversiteit aan prikkels: zeker niet alleen door je partner en het is gevoelig voor “nieuw en onbekend”.

Het tweede circuit, ‘Verliefdheid’ of ‘romantische liefde’ is een wat verslavend circuit. Hierbij wordt o.a. het stofje dopamine vrij gemaakt, hetgeen maakt dat je zo obsessief bezig kan zijn met onzekerheden over: of hij al geappt heeft, wanneer je hem weer zult zien, of hij je wel leuk vindt én het wakkert jaloezie aan. Verliefd ben je over het algemeen maar op 1 persoon tegelijk, en het maakt je onzeker en kwetsbaar. Verliefdheid stimuleert lust. Lust niet per se verliefdheid.

Hoe meer verbonden je bent, des te minder lust er over blijft.’

Echt verbonden voel je je vaak pas wat later in de relatie: het is het gevoel van houden-van en dit geeft een diep gevoel van veiligheid. Dat brengt ons bij het derde circuit van ‘Verbondenheid’: hierbij is het hormoon Oxytocine actief. Het is een warm en prettig gevoel, maar het dempt lust en het is niet sexy. Biologisch gezien lijkt het er dan ook op dat hoe meer verbonden je raakt aan je partner, des te moeilijker het kan worden om je partner als lustvolle minnaar te ervaren. En als je je partner niet meer als die lustvolle minnaar ervaart, kan het zijn dat je dat gevoel onverwacht wel bij een ander voelt.

Betekent dat dan het einde van je relatie? Wel nee, het betekent gewoon dat jouw drie liefdes-circuits werken zoals bij zoveel mensen. Ook betekent het dat je wat te doen hebt om je eigen partner weer minder te gaan ervaren als vanzelfsprekend verlengstuk van jezelf. Zie hem weer als daadwerkelijk ander persoon en bekijk hem weer door een nieuwe bril. Dat is soms even oefenen, maar absoluut mogelijk. Zorg ervoor dat het eerste en het tweede liefdescircuit af en toe weer worden geactiveerd. Kijk hiervoor ook eens naar de TED-lezing van Esther Perel, over hoe je seksueel verlangen levend kan houden in een langdurige relatie. En het loont echt, lust terugkrijgen in je relatie maakt je relatie leuker!

Irma van Steijn is GZ-psycholoog en seksuoloog NVVS.