Onaantrekkelijke man in actie met een vrouw waaraan alles nep is: van haar
lichaam tot het gekreun. Candida, ooit zelf pornoactrice, vindt het in 1980 tijd voor films die zich ook richten op vrouwen en begint zelf met filmen. Hiermee legt ze de basis voor vrouwvriendelijke erotische films. Vorig jaar overleed ze op 64-jarige leeftijd. Een ode aan de vrouw die de spelregels voorgoed veranderde.
Bij een zonsondergang aan het strand zien we een – aantrekkelijke – man en een vrouw zitten. Ze lijken verwikkeld in een sensuele discussie. Als het even stil is, kijken ze kijken elkaar innig aan. De man streelt het haar en het gezicht van de glimlachende brunette. Het tempo is traag, de spanning wordt langzaam opgevoerd tot ze elkaar vol passie zoenen en hij zijn handen over haar lichaam laat glijden. Hij kleedt haar langzaam uit terwijl het laatste zonlicht over haar huid danst. De vrouw zucht en lijkt zich genietend aan hem over te geven.
‘De waarheid is dat veel vrouwen best van erotische films houden.’
Wel of niet genieten
Een dergelijke scène zou een tijd terug niet in een pornofilm te zien zijn geweest. De ongeschreven wet van porno was immers: zo veel mogelijk expliciete beelden tonen van een man die aan zijn gerief komt. Vrouwen líjken misschien centraal te staan, maar ze hebben een bijrol. Het doet er niet echt toe of zij wel of niet genieten. Zo kon de mythe dat vrouwen niet van porno houden standhouden. Want mannen: als je je bedenkt dat het gros van de porno om jullie genot gaat, is het toch geen wonder als je vriendin erbij zit te gapen? Maar al te vaak zien we een onaantrekkelijke man die routinematig stoot en spuit in een vrouw waaraan alles nep is: van de borsten tot het gekreun. De waarheid is echter dat veel vrouwen best van erotische films houden.
Geen spuitwerk
Candida Royalle begon in 1980 met filmen. Dat was het begin van vrouwvriendelijke erotische films. Na zelf een aantal jaar als pornoactrice te hebben gewerkt, concludeerde ze dat de branche onvoldoende op vrouwen was gericht. Anderen zouden dan wellicht het pornowerk achter zich laten en iets anders gaan doen, maar Royalle besloot de industrie zélf te veranderen, zodat zij zich er comfortabel in zou voelen. Ze stelde zichzelf ten doel om seks anders weer te geven dan gangbaar was in het genre: minder expliciet en grotesk. Zo ontbrak in de films die ze ging maken het traditionele ‘money shot’: het spuiten van sperma – een standaard element in porno. In plaats van gebruik te maken van dit soort beelden stelde Royalle iets totaal anders centraal: ze toonde de intimiteit tussen twee mensen. In films zoals Femme (1984) en Revelations (1993) is dan ook voor de verandering te zien dat beide partners – maar in ieder geval de vrouw – genieten. Haar producties hebben een verhaallijn, een rustig tempo en echte seks tussen echte mensen van verschillende leeftijden. Dit oog voor detail en context wil echter niet zeggen dat er geen heftige en expliciete seks zit in de films van Royalle en haar bedrijf Femme Productions: de titels krijgen de classificatie 18-plus niet voor niks.
‘In de films van Royalle ontbreekt de traditionele money shot en staat intimiteit centraal’
Erotiek op doktersadvies
Candida Royalle is vorig jaar op 64-jarige leeftijd overleden, maar niet voordat ze de regels van het spel had veranderd. Haar producties zijn vooral populair bij vrouwen en koppels, en worden soms ook door seksuologen aangeraden. Dat Royalle naam heeft gemaakt als seksadviseur blijkt ook uit het feit dat ze de eerste erotische filmmaker was die toetrad tot de American Association of Seks Educators, Counselors and Therapists. In 2004 bracht ze zelfs een boek uit om vrouwen mondiger te maken in de slaapkamer: How to tell a naked man what to do. Hierin legt ze uit hoe vrouwen hun seksuele behoeftes en verlangens kunnen leren begrijpen, accepteren, en communiceren naar hun partner.
Feministen die van seks houden
Waarom is het zo belangrijk dat een vrouw opkomt voor de vrouwelijke kant van pornografie? De seksindustrie is een door mannen gedomineerde wereld: pornofilms worden door mannen gemaakt voor mannen. Waar dit voor feministen van de Tweede Golf (1965-1985) een reden was om zich tegen de industrie te keren, zagen de voorvechtsters van de Derde Golf hierin juist aanleiding om toegang te zoeken tot de pornowereld, om ter plekke de rechten en verlangens van vrouwen te kunnen vertegenwoordigen. Candida Royalle was één van hen, net als pornoregisseuse Annie Sprinkle. Beiden waren voorvechters van het ‘post-porno modernisme’ dat in de jaren tachtig opkwam. Deze beweging had kritiek op de hetero-normativiteit en het fallocentrisme van de pornografie. Oftewel: te veel mannetje-vrouwtje en te veel piemels. Post-porno modernisten staan voor meer vrijheid en meer diversiteit.
Feministische pornografie
De beweging loopt min of meer synchroon met de opkomst van feministische pornografie: vrouwen die seksfilms maken voor vrouwen waarin gelijkheid tussen mannen en vrouwen centraal staat. Uitgangspunt van de feministische pornomakers is dat culturele waarden worden gereflecteerd in pornofilms, en dat deze films op hun beurt de heersende opvattingen kunnen veranderen. Dat er een verband bestaat tussen de aard van porno en emancipatie heeft Dana Arwaka, doctoraalstudent psychologie, aannemelijk gemaakt. Een paar jaar geleden vergeleek zij erotische films uit Noorwegen, de Verenigde Staten en Japan. Ze ontdekte dat in Noorwegen, het land waar mannen en vrouwen het meest gelijk zijn, vrouwen in de erotiek ook de meeste rechten leken te hebben. Zo acteerden er in de films vrouwen met uiteenlopende natuurlijke lichaamsvormen en werd er op verschillende manieren aandacht besteed aan het genot van vrouwen. In het minst geëmancipeerd land, Japan, leken de vrouwen in de pornofilms het meest op elkaar: jong, dun, en kunstmatig. Het meest aangepast aan een bij mannen levend ideaalbeeld.
‘Royalle was één van de voorvechters van het ‘post-porno modernisme’
Nieuwe rolmodellen
Candida Royalle heeft haar films nooit expliciet ‘feministische pornografie’ genoemd, maar noemde zichzelf wel degelijk feministisch. Ze zag het als haar missie om vrouwen te versterken door haar films, en richtte onder andere Feminists for Free Expression op. De term ‘pornografie’ gebruikte ze echter liever niet, omdat die juist deed denken aan de klassieke erotische films die om het plezier van mannen draaien. Anno 2016 is het maken van vrouwgerichte erotische films gelukkig niet meer uniek, maar Royalle was begin jaren tachtig de eerste verkenner op dit gebied. En het aandeel is nog steeds klein als je naar de tienduizenden films kijkt die ieder jaar worden geproduceerd, maar dat is niet zo verrassend als je bedenkt dat het merendeel van de pornokijkers nog steeds mannelijk is. Toch kunnen de voorvechters van vrouwgerichte porno uit de jaren tachtig en negentig tamelijk tevreden zijn: het aanbod is groter en toegankelijker dan ooit, met nieuwe rolmodellen zoals Jennifer Lyon Bell van filmmaatschappij Blue Artichoke, Tristan Taormino van The Femininist Porn Book en feministisch bdsm-filmmaakster Madison Young. Sinds 2006 worden zelfs de Feminist Porn Awards in Toronto gehouden. Zoals Madison Young volgens website Vegas Seven na het winnen van de award voor ‘Hottest Lesbian Vignette’ in 2014 tegen het publiek zei: ‘We are changing the world, one fucking orgasm at a time.’
